DIVERT-AD studie

Bijvoorbeeld de DIVERT-AD studie, werd door de Europese Unie ondersteund en gecoördineerd door het Erasmus UMC in Nederland. De studie liep bijna 4 jaar en focuste niet op pathologieën van de ziekte van Alzheimer specifiek, maar op strategieën die het brein gezond houden, zoals voldoende slaap, educatie en voldoende beweging. Deze factoren zijn waarschijnlijk direct gerelateerd aan factoren die de veerkracht van het brein ondersteunen en de vasculaire gezondheid van de bloedvaten in het brein bevorderen.

De studie liet zien dat als dementie eenmaal aanwezig is, deze leefstijlfactoren waarschijnlijk niet zo een grote invloed meer hebben. Des te meer helpen ze bij het voorkomen van cognitieve achteruitgang door het ouder worden. Voldoende en regelmatige slaap van goede kwaliteit bleek wel positief gecorreleerd te zijn met bepaalde biologische markers van de ziekte van Alzheimer als de ziekte dus al vastgesteld was, en helemaal voor mensen die een genetisch verhoogd risico hadden op het krijgen van de ziekte van Alzheimer.

FINGER studie

Eerder al werd in 2009 de FINGER studie (“The Finnish Geriatric Intervention Study to Prevent Cognitive Impairment and Disability”) gestart, die in 2014 werd afgerond. Dit was een twee jaar durende interventie en follow-up waar 1260 deelnemers, tussen 60 en 77 jaar oud, aan deelnamen. Allen hadden een genetisch verhoogd risico op het krijgen van dementie, maar ze hadden nog geen geheugenproblemen. De deelnemers werden opgesplitst in twee groepen, de ene groep kreeg een leefstijlprogramma dat een gezond dieet, voldoende en regelmatige beweging (kracht, balans en cardio), cognitieve training, sociale betrokkenheid, en het monitoren van vasculaire risicofactoren (cholesterol, bloeddruk en suiker spiegels) inhield. De controlegroep kreeg standaard medisch advies (Ngandu Lancet 2015).

Na afloop van de interventie waren de bevindingen erg positief: beide groepen verbeterden cognitief, maar de leefstijlgroep deed het beduidend beter (25% algemene verbetering van de cognitieve vaardigheden, 30% verkleind risico op cognitieve achteruitgang). Daarnaast zorgde het gezondheidsbevorderende programma tot verbeterde mobiliteit en dagelijks functioneren, betere gezondheid-gerelateerde kwaliteit van leven en een 60% vermindering in de vatbaarheid op bijkomstige ziekten. Daarnaast hadden deelnemers minder vaak cerebrovasculaire incidenten, zoals een hersenbloeding of een herseninfarct. Buiten dat, lieten post-analyses van de data zien dat het programma hoogstwaarschijnlijk ook kosteneffectief is en sociale voordelen heeft (Wimo et al., 2023).

De voordelen van het interventieprogramma zijn waarschijnlijk toe te schrijven aan een verbeterde bloedtoevoer naar de hersenen, en een vermindering van ontstekingsreacties en oxidatieve stress die zenuwcellen in het brein kunnen ondergaan doordat de bloedtoevoer beperkt raakt. Uiteindelijk leidt de verbeterde bloedtoevoer tot meer cognitief reserve (i.e. Cognitieve reserve is het vermogen van iemands hersenen om te compenseren voor hersenschade, wat wordt opgebouwd door levenslange mentale, sociale en fysieke activiteit).

Deze eerste positieve resultaten gaven genoeg moed om een lange termijn opvolging te doen tot 11 jaar na het leefstijl interventie programma (Lehtisalo, et al. 2023). De positieve effecten van het leefstijlprogramma op cognitie bleven behouden, zelfs 7 jaar na de interventie. Deelnemers die zich strikt aan het programma hadden gehouden hadden zelfs cognitief voordeel op zijn minst tot 11 jaar na dato (Ngandu et al., 2022).

Al 71 landen doen mee aan het interventieprogramma

Dit studieconcept werd sinds 2017 ook uitgerold naar andere landen, in het Worldwide FINGERS netwerk, waarin nu 71 landen deelnemen en waar culturele en economische context ook meegenomen wordt in de analyses. Enkele voorbeelden van lopende studies: US POINTER (USA), AgeWell.de (Duitsland), LETHE (Europa), MET-FINGER (Finland, Zweden, UK), MIND-ADmini (Zweden, Finland, Duitsland, Frankrijk), en de Chinese Multicomponent Trial (China). Ook Nederland doet mee; de origineel geplande 2 jaar interventie is op dit moment afgerond en alle deelnemers zijn geïncludeerd. De studie heeft een follow-up periode gepland tot april 2027. Ook zette de originele FINGER studie ‘leefstijl en preventie van dementie’ op de kaart, want naast de 71 wereldwijde FINGER studies, startten ook een aantal andere leefstijlinterventies (SMARRT en Intensive Lifestyle in MCI/AD (beide USA), preDIVA (Nederland), LEISURE Study en Maintain Your Brain (beide Australië)). Zoals het er nu uitziet, zullen veel van deze studies dit jaar afgerond worden en kunnen we in de komende jaren de resultaten verwachten.

Wat kun je zelf doen voor een gezonde leefstijl?

Begin klein, zoals elke dag een route met Fietslabyrint fietsen en maak bewegen vooral leuk! Fietsen is een geweldige en weinig belastende cardiovasculaire activiteit die gezonde hersenen, een gezond hart en algemene fitness ondersteunt, mits het regelmatig gedaan wordt. Zelfs kleine dagelijkse ritjes kunnen een groot verschil maken.

Belangrijkste punten om te onthouden:

• Focus op preventie: Onderzoek verschuift van behandeling naar het voorkomen van dementie via leefstijl en omgeving.
• 14 beïnvloedbare risicofactoren: Volgens Livingston et al. (2024) kunnen voeding, beweging, slaap, cognitieve en sociale activiteit bijdragen aan verminderd risico.
• DIVERT-AD studie: Beweegtips zoals slaap, educatie en fysieke activiteit ondersteunen de veerkracht van het brein en vasculaire gezondheid.
• FINGER studie: Leefstijlinterventies bij ouderen met verhoogd genetisch risico verbeterden cognitieve vaardigheden, dagelijkse functies en verminderden cerebrovasculaire incidenten.
• Langdurige effecten: Cognitief voordeel bleef behouden tot 7–11 jaar na de interventie bij deelnemers die het programma strikt volgden.
• Wereldwijd onderzoek: Het FINGERS-netwerk draait nu in 71 landen, met meerdere lopende studies in Europa, USA, China en Australië.
• Zelf doen: Kleine dagelijkse activiteiten zoals fietsen met Fietslabyrint dragen bij aan gezonde hersenen, hart en algemene fitheid.